Tracheotomia - co to? Czy jest odwracalna? Powikłania, jedzenie

Tracheotomia to zabieg ratujący życie, który polega na wykonaniu otworu w tchawicy i umieszczeniu w nim rurki ułatwiającej oddychanie. Może być konieczna w przypadku urazów, niedrożności dróg oddechowych czy długotrwałej wentylacji mechanicznej. Tracheotomia - co to i czy jest odwracalna? Jak wpływa na jedzenie i codzienne funkcjonowanie pacjenta? Jakie powikłania mogą wystąpić po zabiegu? Odpowiadamy na najważniejsze pytania dotyczące tracheotomii.

Tracheotomia - co to?

Tracheotomia to zabieg chirurgiczny polegający na wykonaniu otworu w tchawicy i umieszczeniu w nim rurki tracheostomijnej, co umożliwia swobodne oddychanie. Procedura ta jest stosowana u pacjentów, którzy mają trudności z oddychaniem spowodowane m.in. niedrożnością dróg oddechowych, urazami szyi, obrzękiem krtani czy koniecznością długotrwałej wentylacji mechanicznej.

Tracheotomię wykonuje się najczęściej w warunkach szpitalnych, w sytuacjach nagłych lub planowanych. Może być przeprowadzana jako zabieg tymczasowy lub trwały, w zależności od przyczyny i stanu pacjenta.

Tracheotomia a tracheostomia

Często terminy „tracheotomia” i „tracheostomia” są stosowane zamiennie, choć nie oznaczają dokładnie tego samego. Tracheotomia to sam zabieg nacięcia tchawicy, natomiast tracheostomia to trwałe otwarcie tchawicy, utrzymujące się przez dłuższy czas. Innymi słowy:

• Tracheotomia – to procedura chirurgiczna polegająca na przecięciu tchawicy.
• Tracheostomia – to efekt tego zabiegu, czyli otwór w tchawicy, który może być czasowy lub stały.

W praktyce, jeśli po pewnym czasie otwór po tracheotomii zamyka się i pacjent wraca do normalnego oddychania przez usta i nos, oznacza to, że zabieg był odwracalny. Jeśli natomiast tracheostomia jest konieczna do końca życia, mamy do czynienia z rozwiązaniem trwałym. Warto więc rozróżniać pojęcia tracheotomia a tracheostomia.

Czy tracheotomia jest odwracalna? Czy tracheotomia jest na stałe?

Odwracalność tracheotomii zależy od przyczyny jej wykonania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W wielu przypadkach otwór w tchawicy można zamknąć, a pacjent może powrócić do normalnego oddychania.

Tracheotomia może być odwracalna, jeśli:

• była wykonana z powodu nagłej, ale odwracalnej niedrożności dróg oddechowych,
• pacjent wraca do samodzielnego oddychania po długotrwałej wentylacji mechanicznej,
• ustąpiły inne przyczyny, które wymagały wykonania zabiegu.

Czy tracheotomia jest na stałe? Może tak być, jeśli:

• doszło do trwałego uszkodzenia dróg oddechowych,
• pacjent nie jest w stanie samodzielnie oddychać (np. w wyniku chorób neurologicznych czy przewlekłych schorzeń płuc),
• konieczne jest długoterminowe korzystanie z respiratora.

Proces zamykania tracheotomii wymaga oceny lekarza. W niektórych przypadkach stosuje się stopniowe zmniejszanie rozmiaru rurki, a następnie jej usunięcie. Jeśli otwór nie zamyka się samoistnie, może być konieczna operacja plastyczna.

Tracheotomia a respirator

Jednym z najczęstszych powodów wykonywania tracheotomii jest konieczność długotrwałej wentylacji mechanicznej, czyli podłączenia pacjenta do respiratora. Stąd właśnie częste łączenie pojęć tracheotomia a respirator.

Tracheotomia u pacjentów wymagających respiratora ma kilka zalet w porównaniu do intubacji przez usta:

• zmniejsza ryzyko uszkodzenia strun głosowych i krtani,
• poprawia komfort pacjenta – może on łatwiej komunikować się i spożywać posiłki,
• zmniejsza ryzyko infekcji związanych z długotrwałą intubacją,
• ułatwia odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych.

U niektórych pacjentów tracheotomia pozostaje konieczna nawet po odłączeniu od respiratora, zwłaszcza jeśli występują trudności z samodzielnym oddychaniem.

Tracheotomia a jedzenie

Pacjenci po tracheotomii mogą mieć trudności z jedzeniem, zwłaszcza w początkowym okresie po zabiegu. Problem wynika z kilku czynników, wśród których należy wymienić osłabienia mięśni gardła i krtani, zaburzenia połykania (dysfagii) oraz ryzyko zachłyśnięcia się jedzeniem i dostania pokarmu do płuc.

Niektóre osoby po tracheotomii mogą wymagać karmienia przez sondę żołądkową, zwłaszcza jeśli ich stan nie pozwala na bezpieczne połykanie. W innych przypadkach, dzięki rehabilitacji i pomocy logopedy, możliwe jest stopniowe przywracanie normalnego sposobu jedzenia.

Innym wątkiem jest tracheotomia a jedzenie, a właściwie powrót do tradycyjnego spożywania pokarmów. Pacjent, który wraca do jedzenia po tracheotomii, powinien:

• zaczynać od konsystencji półpłynnych, a następnie przechodzić do bardziej stałych posiłków,
• spożywać jedzenie powoli, uważnie kontrolując przełykanie,
• unikać napojów gazowanych i bardzo płynnych substancji, które mogą zwiększać ryzyko zachłyśnięcia,
• w razie potrzeby korzystać ze specjalnych technik połykania zalecanych przez specjalistę.

W początkowej fazie powrotu do tradycyjnego jedzenia pomocna może być żywienie medyczne. Preparaty, takie jak Nutridrink, napój o smaku owoców leśnych, Fresubin Protein Energy Drink o smaku waniliowym, RESOURCE 2.0+FIBRE Smak kawowy i wiele innych, wspomagają ten proces.

Tracheotomia powikłania

Tracheotomia, jak każdy zabieg chirurgiczny, niesie ze sobą ryzyko powikłań. Mogą one wystąpić zarówno w trakcie zabiegu, jak i w okresie późniejszym.

Tracheotomia - powikłania najczęściej występujące obejmują:

• krwawienie – może wystąpić bezpośrednio po zabiegu lub kilka dni później,
• infekcje – miejsce tracheotomii może ulec zakażeniu, co wymaga odpowiedniego leczenia,
• uszkodzenie struktur anatomicznych – podczas zabiegu może dojść do przypadkowego uszkodzenia przełyku, tętnic lub nerwów,
• zwężenie tchawicy (stenoza) – długotrwałe utrzymywanie rurki może prowadzić do bliznowacenia i zmniejszenia światła tchawicy, co utrudnia oddychanie,
• powikłania oddechowe – nadmierne zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych może prowadzić do zapalenia płuc lub innych infekcji,
• niedrożność rurki tracheostomijnej – może być spowodowana nagromadzeniem śluzu lub niewłaściwą pielęgnacją, co prowadzi do problemów z oddychaniem,
• przetoka tchawiczo-przełykowa – rzadkie, ale poważne powikłanie polegające na powstaniu nieprawidłowego połączenia między tchawicą a przełykiem, prowadzące do problemów z połykaniem i aspiracją treści pokarmowej do płuc.

Aby zminimalizować ryzyko powikłań, ważna jest odpowiednia pielęgnacja miejsca tracheotomii, regularne zmiany rurki oraz kontrola u lekarza specjalisty.

Tracheotomia to zabieg, który ratuje życie w wielu sytuacjach, zapewniając pacjentowi odpowiednie oddychanie. Może być procedurą tymczasową lub trwałą, w zależności od przyczyny jej wykonania. Chociaż tracheotomia może wiązać się z powikłaniami i wpływać na codzienne funkcjonowanie, odpowiednia rehabilitacja i opieka medyczna pozwalają wielu pacjentom na powrót do normalnego życia, w tym samodzielne oddychanie i jedzenie.

Źródła:

1. Korpas-Wasiak M., Śmiechowicz K., Machała W., Lesiak P., Tracheotomia w oddziałach intensywnej terapii, Anestezjologia i Ratownictwo 2014; 8: 181-188
2. Zagor M., Tracheostomia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/151356,tracheostomia [dostęp 11.02.2025]