Neuropatia to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia jednego lub więcej nerwów, często prowadzący
do utraty czucia, bólu, a nawet do dysfunkcji motorycznej. W zależności od tego, które nerwy są
uszkodzone, objawy neuropatii mogą być różne. Neuropatia może występować w wyniku wielu różnych
stanów zdrowotnych, w tym cukrzycy, infekcji, urazów fizycznych, zaburzeń immunologicznych i
innych.
Polineuropatia to zaś określenie na stan, w którym dochodzi do jednoczesnego uszkodzenia wielu
nerwów obwodowych, często w różnych częściach ciała. Objawy polineuropatii mogą obejmować
osłabienie mięśni, drętwienie, ból i zaburzenia czucia. Przyczyną polineuropatii mogą być różne stany
zdrowotne, takie jak cukrzyca, niedobór witamin, choroby zakaźne, zaburzenia autoimmunologiczne, ale
także toksyczne działanie niektórych substancji, jak np. alkohol.
W obu przypadkach kluczową rolę odgrywa prawidłowa diagnoza i leczenie, które może obejmować
terapie farmakologiczne, rehabilitację oraz zmiany stylu życia.
Rodzaje neuropatii i polineuropatii
Neuropatia i polineuropatia to ogólne terminy, które obejmują wiele różnych typów i przyczyn tych
stanów.
Możemy mieć do czynienia z neuropatią: obwodową, autonomiczną, ruchową bądź czuciową.
- Neuropatia obwodowa to najczęstszy typ neuropatii, który wpływa na nerwy obwodowe. Objawy
mogą obejmować ból, drętwienie i osłabienie w kończynach.
- Neuropatia autonomiczna -ta forma neuropatii wpływa na nerwy kontrolujące funkcje ciała, które
nie są świadomie kontrolowane, takie jak trawienie, tętno czy ciśnienie krwi.
- Neuropatia ruchowa wpływa na nerwy kontrolujące ruch mięśni.
- Neuropatia czuciowa oddziałuje na nerwy przekazujące informacje sensoryczne, takie jak dotyk
czy temperatura, do mózgu.
Wśród typów polineuropatii wymienia się: polineuropatię oksydacyjno-nitrozacyjną, polineuropatię
alkoholową i niedoborową oraz przewlekłą zapalną demielinizacyjną polineuropatię (CIDP).
- Polineuropatia oksydacyjno-nitrozacyjna jest to typ polineuropatii związany z cukrzycą.
- Polineuropatia alkoholowa może rozwinąć się u osób nadużywających alkohol.
- Polineuropatia niedoborowa jest związana z niedoborami witamin, szczególnie z grupy B.
- Przewlekła polineuropatia zapalna demielinizacyjna prowadzi do utraty osłonki mielinowej wokół
nerwów, co w rezultacie może prowadzić do niedowładu kończyn.
Przyczyny neuropatii i polineuropatii
Neuropatia i polineuropatia mogą mieć wiele różnych przyczyn, wśród których najczęściej wymienia się:
cukrzycę, alkoholizm, niedobory witaminowe, zaburzenia autoimmunologiczne, choroby zakaźne,
genetyczne i nowotwory, a także ekspozycje na toksyny czy urazy fizyczne.
- Cukrzyca to najczęstsza przyczyna neuropatii obwodowej. Wysoki poziom cukru we krwi może
uszkodzić nerwy, prowadząc do neuropatii diabetycznej.
- Nadużywanie alkoholu może prowadzić do niedoborów witaminowych i bezpośredniego
uszkodzenia nerwów, powodując neuropatię alkoholową.
- Neuropatia może wynikać z niedoborów niektórych kluczowych witamin, takich jak witaminy z
grupy B, zwłaszcza B12 i B1.
- Niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne
zapalenie stawów czy zespół Sjögrena, mogą prowadzić do neuropatii.
- Niektóre wirusy i bakterie mogą uszkodzić nerwy, powodując neuropatię. Przykłady to wirus HIV,
półpasiec oraz borelioza.
•
- Niektóre toksyny i chemikalia mogą prowadzić do neuropatii. To obejmuje niektóre leki, takie jak
niektóre chemioterapeutyki.
- Nowotwory mogą naciskać na nerwy lub prowadzić do neuropatii w wyniku odpowiedzi
immunologicznej na obecność raka.
- Uszkodzenie nerwów może wynikać z urazów fizycznych, takich jak złamania, skręcenia czy
stłuczenia.
- Do neuropatii prowadzić mogą również niektóre choroby genetyczne, takie jak dziedziczna
neuropatia motoryczno-czuciowa (znana również jako choroba Charcota-Mariego-Tooth).
To tylko niektóre z możliwych przyczyn neuropatii i polineuropatii. Czasem przyczyna neuropatii
pozostaje nieznana, co jest określane jako neuropatia idiopatyczna.
Objawy neuropatii i polineuropatii
Objawy neuropatii i polineuropatii mogą się różnić w zależności od rodzaju i lokalizacji uszkodzonych
nerwów. Jako jeden z symptomów wymienia się uczucie mrowienia, pieczenia, szczypania, bólu lub
drętwienia, zazwyczaj w kończynach (ręce i stopy). Może to prowadzić do zaburzeń chodu i utraty
koordynacji. Neuropatia może powodować osłabienie mięśni, co może prowadzić do utraty siły lub
zręczności; może również dojść do utraty czucia lub zniekształcenia odczuwania dotyku, ciepła czy
zimna. Jeśli neuropatia wpływa na nerwy autonomiczne, może to prowadzić do problemów z układem
pokarmowym (np. nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia), zaburzeń seksualnych, problemów z
pęcherzem moczowym, zaburzeń regulacji ciśnienia krwi, prowadzących do zawrotów głowy i omdleń.
Ból związany z neuropatią często nasila się w nocy, co może prowadzić do problemów ze snem.
Zaburzenia snu i przewlekły ból mogą z kolei prowadzić do depresji i lęku.
Objawy mogą się różnić w zależności od osoby, rodzaju neuropatii, jej przyczyny i stopnia
zaawansowania choroby. Dla postawienia odpowiedniej diagnozy i włączenia odpowiedniego leczenia,
każdy z objawów należy skonsultować z lekarzem.
Diagnostyka - jak wykryć neuropatię i polineuropatię?
Diagnozowanie neuropatii i polineuropatii zaczyna się zazwyczaj od dokładnego wywiadu lekarskiego,
podczas którego lekarz może zapytać o historię choroby, rodzaj i rozprzestrzenianie się objawów, historię
zdrowotną rodziny czy obecności chorób współistniejących. Przy podejrzeniu neuropatii i polineuropatii,
poza wywiadem medycznym, wykonuje się szereg badań, które pomogą potwierdzić bądź wykluczyć
przypuszczenia. Do badań diagnostycznych wykonywanych w procesie wykrywania neuropatii i
polineuropatii zalicza się: badania neurologiczne, elektromiograiczne, badania przewodnictwa
nerwowego, a także badania krwi, badania obrazowe czy biopsje nerwów lub skóry.
- Badania neurologiczne mogą obejmować testy dotyku, drgań, siły mięśniowej, postawy, chodu i
koordynacji.
• Badania krwi mogą pomóc w wykryciu chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, niedobory
witamin, problemy z tarczycą, choroby nerek czy infekcje.
- Badanie elektromiograficzne (EMG) służy do oceny aktywności elektrycznej w mięśniach
podczas skurczu. Może pomóc w wykryciu uszkodzeń nerwów.
- Badanie przewodnictwa nerwowego jest to test, który mierzy, jak szybko impulsy elektryczne
przemieszczają się przez nerw. Zmniejszona prędkość może wskazywać na neuropatię.
- W niektórych przypadkach może być konieczne pobranie próbki tkanki do badania pod
mikroskopem.
- Badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (CT),
mogą pomóc w wykryciu nacisku na nerwy lub zidentyfikować inne potencjalne przyczyny
objawów, takie jak nowotwory.
Proces diagnozowania neuropatii może być skomplikowany i wymagać czasu, ze względu na
różnorodność objawów i potencjalnych przyczyn. Ważne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki,
aby ustalić odpowiedni plan leczenia.
Sposoby leczenia neuropatii i polineuropatii
Leczenie neuropatii i polineuropatii zależy od przyczyny stanu i objawów. Głównymi celami leczenia są:
kontrola przyczyn, złagodzenie objawów i zapewnienie jak najlepszej jakości życia.
Leczenie przyczynowe: jeżeli jest to możliwe, leczenie skupia się na eliminacji lub kontroli przyczyny
neuropatii. Na przykład, jeśli neuropatia jest spowodowana cukrzycą, kontrola poziomu cukru we krwi
może zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwów. Jeżeli przyczyną jest niedobór witamin, suplementacja
tych witamin może pomóc.
Leki przeciwbólowe: w zależności od nasilenia bólu, mogą być stosowane leki przeciwbólowe, takie jak
niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwdepresyjne czy w niektórych
przypadkach silne leki przeciwbólowe, takie jak opioidy.
Terapia przeciwpadaczkowa i antydepresyjna: niektóre leki przeciwpadaczkowe i antydepresyjne mogą
pomóc w złagodzeniu bólu neuropatycznego, nawet u osób, które nie mają padaczki czy depresji.
Fizjoterapia: często polecana dla osób z neuropatią, szczególnie jeżeli prowadzi do osłabienia mięśni.
Ćwiczenia mogą pomóc poprawić siłę mięśniową, koordynację i mobilność.
Terapia zajęciowa: może pomóc w nauce radzenia sobie z codziennymi czynnościami i zwiększyć
niezależność.
Stymulacja nerwów TENS: transkutanna elektrostymulacja nerwów (TENS) jest nieinwazyjną metodą,
która może pomóc w łagodzeniu bólu neuropatycznego.
Terapia psychologiczna: może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i lękiem związanym z przewlekłym
bólem i utratą funkcji.
Leki modyfikujące przebieg choroby: w przypadku niektórych rodzajów neuropatii, takich jak zapalna
polineuropatia demielinizacyjna, mogą być stosowane leki modyfikujące przebieg choroby, takie jak
kortykosteroidy czy immunoglobuliny.
Plan leczenia powinien być zawsze dostosowany indywidualnie do pacjenta, biorąc pod uwagę jego stan
zdrowia, przyczynę neuropatii, objawy i preferencje. Wszystkie decyzje dotyczące leczenia powinny być
podejmowane po konsultacji z lekarzem.
Zapobieganie neuropatii i polineuropatii: jak dbać o zdrowie układu nerwowego
W utrzymaniu zdrowia układu nerwowego i zapobieganiu neuropatii i polineuropatii pomóc mogą:
zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie alkoholu i papierosów, kontrola chorób
przewlekłych oraz ochrona przed urazami.
- Zrównoważona, bogata w białko, błonnik i pełne ziarna diety pomaga utrzymać zdrowy poziom
cukru we krwi, a także dostarcza niezbędnych witamin i minerałów, które są ważne dla zdrowia
nerwów. Jeśli z różnych przyczyn dieta nie dostarcza odpowiednich składników, warto rozważyć
systematyczną suplementację, przede wszystkim witamin z grupy B, których niedobór może
prowadzić do polineuropatii niedoborowej.
- Aktywność fizyczna pomaga utrzymać zdrowy poziom cukru we krwi, co jest szczególnie ważne
dla osób z cukrzycą. Ćwiczenia mogą również pomóc utrzymać zdrowy układ krążenia, co jest
istotne dla dostarczania tlenu i składników odżywczych do nerwów.
- Alkohol może uszkadzać nerwy i prowadzić do neuropatii. Ograniczanie spożycia alkoholu do
bezpiecznych poziomów jest ważnym elementem zapobiegania neuropatii.
- Palenie tytoniu może wpływać na krążenie, co może zaszkodzić nerwom. Osoby, które palą, są
bardziej narażone na rozwój neuropatii.
- Choroby takie jak cukrzyca, choroby tarczycy, choroby nerek, zakażenia HIV czy reumatoidalne
zapalenie stawów mogą prowadzić do neuropatii. Regularne kontrole lekarskie i właściwe
leczenie tych chorób może pomóc zapobiegać neuropatii.
- Stosowanie odpowiednich technik bezpieczeństwa w pracy i podczas aktywności fizycznej może
pomóc zapobiegać urazom nerwów.
Neuropatia, szczególnie u osób z pewnymi chorobami przewlekłymi, może rozwinąć się pomimo
podjęcia powyższych środków zapobiegawczych. Regularne badania lekarskie i wczesna interwencja są
kluczowe dla skutecznego leczenia neuropatii.
