Leki przeciwgorączkowe dla dzieci – co warto o nich wiedzieć?

Gorączka występuje u dzieci bardzo często. Zazwyczaj pojawia się nagle i niespodziewanie i jest jednym z pierwszych objawów infekcji. Dodatkowo często, dziecko oprócz podwyższonej temperatury, źle się czuje, jest marudne, osowiałe i pokładające się. W takiej sytuacji rodzic chce jak najszybciej pomóc dziecku i sięga po leki przeciwgorączkowe. Ale czy zawsze jest to potrzebne? A może nie należy spieszyć się z podaniem leku? A jeżeli już podawać lek przeciwgorączkowy, to który lek wybrać i w jakiej dawce? Jakie leki przeciwgorączkowe dla dzieci są w aptekach? Czym się różnią i jak należy je podawać?

Temperatura i gorączka – co to jest?

Temperatura ciała człowieka utrzymywana jest przez ośrodek termoregulacji. Tam znajduje się tzw. punkt nastawczy. W przebiegu infekcji, w wyniku skomplikowanych reakcji chemicznych i biochemicznych powstają substancje, które przestawiają punkt naprawczy i organizm zaczyna produkować ciepło a temperatura organizmu wzrasta powyżej temperatury prawidłowej. Wówczas mówimy o gorączce. 

W zależności od wartości zmierzonej temperatury ciała wyróżnia się:

Prawidłową temperaturę ciała – która jest zależna od miejsca i sposobu pomiaru i wynosi odpowiednio: 

• 36,6°C (pomiar pod pachą), 
• 36,6°C-37°C (pomiar w uchu), 
• 36,9°C -37°C (pomiar w jamie ustnej), 
• 37,1°C -37,6°C (pomiar w odbycie).

Stan podgorączkowy – czyli temperatura ciała jest wyższa niż normy (powyższe), ale jednocześnie nie przekracza ok 38°C. 

Gorączkę umiarkowaną – wtedy, gdy temperatura ciała wynosi 38°C-38,5°C.

Gorączkę wysoką – gdy temperatura ciała wynosi powyżej 38,5°C.

Hiperpireksję - powyżej 41,5°C.

Nie każda podwyższona temperatura ciała jest wskazaniem do jej obniżania i podania leków przeciwgorączkowych. Przede wszystkim należy obserwować dziecko i mierzyć prawidłowo temperaturę - dobrym, sprawdzonym termometrem. Więcej na ten temat dowiesz się w tym artykule: https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/czym-i-w-jaki-sposob-skutecznie-mierzyc-temperature-ciala,449.html 

Zgodnie z zaleceniami Amerykańskiej Akademii Pediatrii i brytyjskiego NICE, podstawowym celem postępowania w przypadku stwierdzonej gorączki u dziecka jest poprawianie komfortu funkcjonowania dziecka a nie samo obniżanie gorączki. Ponadto wykazano, że nieznacznie podwyższona temperatura ciała (stan podgorączkowy i gorączka umiarkowana) skraca czas trwania infekcji, łagodzi jej przebieg oraz zmniejsza śmiertelność. W związku z tym, jeżeli u dziecka występuje stan podgorączkowy lub umiarkowana gorączka, a dziecko czuje się dobrze, jest pogodne i funkcjonuje normalnie, nie ma potrzeby podawania leków przeciwgorączkowych. Wtedy należy obserwować dziecko, podawać mu płyny do picia i kontrolować sytuację. Jeżeli jednak u dziecka pojawia się podwyższona temperatura ciała (powyżej 38°C), dziecko źle się czuje, jest marudne, osowiałe, pokłada się i nie zachowuje się normalnie lub u dziecka w przeszłości występowały drgawki gorączkowe lek przeciwgorączkowy należy podać natychmiast.

Leki przeciwgorączkowe dla dzieci 

W aptekach dostępne są liczne leki przeciwgorączkowe dla dzieci. Różnią się one pomiędzy sobą substancją czynną, jej dawką oraz postacią leku. 

Wyróżnia się następujące substancje lecznicze zawarte w lekach przeciwgorączkowych dla dzieci: paracetamol lub ibuprofen. Występują one w następujących preparatach (patrz: tabela 1 i tabela 2).

Tabela 1 - preparaty zawierające ibuprofen

Tabela 2 - preparaty zawierające paracetamol

Paracetamol wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe a ibuprofen dodatkowo charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym. Zarówno paracetamol jak i ibuprofen mogą być podawane dzieciom. 

Dostępne w aptekach leki przeciwgorączkowe dla dzieci zawierają różną ilość substancji leczniczej – czy to paracetamolu czy ibuprofenu (przykłady w tabelach). Dzięki temu można wybrać produkt, który można łatwo przeliczyć, łatwo dawkować, łatwo odmierzać i łatwo podawać dziecku w odpowiedniej ilości – przeliczonej na jego masę ciała! Bowiem należy pamiętać, że dawkowanie leków przeciwgorączkowych powinno być przeliczone na masę ciała dziecka, a nie na jego wiek.

Leki zawierające paracetamol należy podawać w następujących dawkach:

• doustnie – 10-15 mg/kg m.c. co 4-6 godzin,
• doodbytniczo – 20-25 mg/kg m.c. co 6-8 godzin,
• maksymalna dobowa dawka – 60 mg/kg m.c.

Leki zawierające ibuprofen należy podawać w następujących dawkach:

• doustnie – 5-10 mg/kg m.c. co 6-8 godzin,
• doodbytniczo – 5-10 mg/kg m.c. co 6-8 godzin,
• maksymalna dobowa dawka – 30-40 mg/kg m.c.

Co warto wiedzieć przed podaniem leku dziecku?

Dostępne w aptekach leki przeciwgorączkowe dla dzieci występują w następujących postaciach:

• czopki,
• roztwory,
• syropy,
• zawiesiny,
• granulaty/proszki doustne w saszetkach,
• kapsułki miękkie,
• kapsułki do żucia.

Dostępność leków w różnej postaci i w różnej dawce pozwala na wybór leku, który będzie łatwo podać dziecku i zostanie on podany w odpowiedniej, dopasowanej do masy ciała dziecka dawce. Przed wyborem należy zastanowić się także:

• Jaką substancję leczniczą ma zawierać lek oraz jaką substancję leczniczą chcemy podać dziecku?

Można wybierać leki zawierające paracetamol lub ibuprofen. Obie substancje lecznicze mogą być podawane dzieciom. W razie wątpliwości należy zapytać pediatrę lub poprosić o pomoc farmaceutę.

• W jakiej postaci chcemy podać dziecku lek?

Na rynku dostępne są różne postacie leków przeciwgorączkowych. Wybierana postać leku powinna zależeć od wieku dziecka oraz od jego chęci współpracy. Przy noworodkach lub niemowlakach najlepiej sprawdzą się czopki, u dzieci przedszkolnych zawiesiny, roztwory czy syropy a u starszych dzieci granulaty w saszetkach lub kapsułki. Warto pamiętać, aby wybierać taką postać leku, którą toleruje dziecko, tak aby nie wmuszać dziecku leku na siłę. Dodatkowo przy roztworach, zawiesinach i syropach można wybrać smak leku, co niewątpliwie pomoże dziecku przełknąć odpowiednią ilość leku.

• W jakiej dawce wybrać lek i w jakiej ilości podawać go dziecku?

W pierwszej kolejności należy określić, ile substancji leczniczej powinno otrzymać dziecko. Prawidłowe dawkowanie przedstawiono powyżej. Następnie, spośród dostępnych leków należy wybrać taki, który będzie łatwo podać w tej, obliczonej dawce.

I tak przykładowo, jeżeli dziecko waży 12,5 kg to należy mu podać jednorazowo:

- 125 mg ibuprofenu (bo 12,5kg x 10 mg) lub 

- 187,5 mg paracetamolu doustnie (bo 12,5kg x 15 mg) lub

- 250 mg paracetamolu doodbytniczo (bo 12,5kg x 20 mg). 

W związku z tym można zakupić czopki lub zawiesinę doustną. Jeżeli decydujemy się na czopki – można kupić takie, które zawierają 125 mg ibuprofenu lub 250 mg paracetamolu. I takie podać jednorazowo dziecku. Z kolei jeśli postawimy na zawiesinę, należy odpowiednio przeliczyć jej ilość według następujących wytycznych:

- zawiesinę doustną zawierającą paracetamol w dawce 120 mg/5 ml należy podać w ilości: 7,8 ml bo (187,5 mg x 5 ml)/120 mg;

- zawiesinę doustną zawierającą ibuprofen w dawce 100 mg/5 ml należy podać w ilości: 6,25 ml (125 mg x 5 ml)/100 mg;

Jeżeli masz problem w obliczeniu prawidłowego dawkowania leku dla dziecka zapytaj pediatrę lub poproś o pomoc farmaceutę.

Leki przeciwgorączkowe dla dziecka – wiedza w pigułce!

1. Leki przeciwgorączkowe należy podawać dzieciom wtedy, kiedy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
2. Leki przeciwgorączkowe mogą zawierać paracetamol lub ibuprofen
3. Leki zawierające tą samą substancję leczniczą mogą mieć różne nazwy handlowe. Podanie dziecku leków o różnych nazwach handlowych, ale zawierających tą samą substancję leczniczą, może prowadzić do przekroczenia dawek leku, wystąpienia działań niepożądanych a nawet do zatrucia, zagrażającego zdrowiu i życiu. Dlatego też zawsze należy sprawdzać nazwę substancji leczniczej, zawartej w danym leku. I nigdy nie podawać leków zawierających tą samą substancję leczniczą.
4. Leki przeciwgorączkowe należy podawać dziecku w odpowiedniej postaci i dawce dopasowanej do masy ciała dziecka. 
5. Syropów, roztworów, zawiesin nie należy rozcieńczać.
6. Czopków nie należy dzielić.
7. Lek należy popijać niewielką ilością wody.
8. Lek przeciwgorączkowy należy podawać w odpowiednich odstępach czasowych.
9. Nie należy przekraczać zalecanej, dobowej dawki leku.
10. Jeżeli po podaniu leku, temperatura ciała dziecka nie spada lub wzrasta należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 
11. W przypadku gorączki u dziecka, oprócz podania mu leków przeciwgorączkowych można zastosować: letnie okłady na czoło, kark, łydki lub nadgarstki dziecka; letnie kąpiele w wodzie o temperaturze niższej o 1°C niż temperatura ciała dziecka.

Literatura:

1. American Academy of Pediatrics. Clinical report fever and antipyretic use in children. Pediatrics 2011; 127:580–7.

2. Gorączka u dzieci – na przykładzie dwóch przypadków klinicznych Wronowski M., Kotowska M., Albrecht P., Forum Pediatrii praktycznej 2015, 1, s.41-50.  

3. Korbut R., Olszanecki R., Wołkow P., Jawień J., Farmakologia, PZWL, Warszawa 2012. 

4. Kostowski W., Herman Z. S., Farmakologia – Podstawy farmakoterapii. PZWL Warszawa, 2005.  

5. Mrozińska M., Zasady stosowania leków przeciwgorączkowych u dzieci. Lek w Polsce., Vol.14 nr 10’04 (166). 

6. National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health. Feverish illness in children. Assessment and initial management in children younger than 5 years. London: National Institute for Health and Clinical, 2013 Feverish illness in children: assessment and initial management in children younger than 5 years

7. Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie. Paul Rutter, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2014.  

8. Charakterystyki Produktów Leczniczych www.urpl.gov.pl